آفات انباری

آفات انباری

آفات انباری، بزرگترین تهدید کننده غذای ذخیره شده انسان ها بشمار میروند و به احتمال زیاد در آینده به یکی از بزرگترین مشکلات تبدیل می شوند. حتی برخی از متخصصان این رشته پیش بینی می کنند که سرانجام بشر روزی مغلوب حشرات خواهد شد. آفات لنباری داری حدود۷۰۰ تا ۱۰۰۰ گونه شناخته شده هستند که با حمله به تمام فراورده های کشاورزی آن ها را آلوده و نابود می کنند و هر ساله خسارت های بسیاری را به تولید کنندگان تحمیل می کنند.

در بعضی گزارشات، خسارات رسیده به وسیله آفات انباری تا حدود ۵۰-۳۰ درصد برآورد می شود. در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر فعالیت این حشرات بیشتر است. امروزه تمام کشور های دنیا با مشکل آفات انباری رو به رو هستند به ویژه که تجارت بین المللی مواد غذایی نیز باعث شده است تا دامنه آلودگی روز به روز بیشتر گسترش پیدا کند.

زیان های آفات انباری

آلودگی مواد غذایی به آفات های انباری، به اشکال مختلف صورت می گیرد. بعضی از حشرات مانند بید گندم و سوسک حبوبات حمله را از مزرعه آغاز می کنند. برخی دیگری صد در صد انباری هستند؛ به این معنی که آلودگی مواد غذایی به آن ها از راه انبار های آلوده اتفاق می افتد مثل سوسک استرالیایی گندم که یک دوره از زنگی خود را در انبار ئ یک دوره را در خارج از انبار زندگی می کند.

بعضی حشرات فقط به دانه سالم حمله می کنند و از آن ها برای تغذیه و تخم گذاری استفاده می کنند؛ این دسته را آفات اولیه می گویند. گروهی دیکر از آفات انباری توان استفاده از دانه سالم را ندارند بنابراین از دانه های آسیب دیده به وسیله سایر حشرات و دانه های شکسته استفاده می کنند؛ این نوع آفات را آفات ثانویه می کنند.

زیان های آفات انباری به مواد غذایی به شکل های گوناکون صورت می گیرد که به طور خلاصه عبارتند از:

الف) زیان های کمی: آفت های انباری ممکن است در شرایط ویژه بخش عمده ای از مواد غذایی را مصرف کنند.

ب) زیان های کیفی: در اثر فعالیت آفات های انباری تغییرات نامطلوبی در کیفیت محصول ایجاد می شود و تغییراتی هم در ترکیب شیمیایی، رنگ، بو و مزه محصول ایجاد می شود. در صورت آلوده بودن آفت به نوعی میکروب این آلودگی به مواد غذایی هم منتقل می شود. این آلودگی باعث می شود انسان نتواند از آن ها برای تغذیه خود استفاده کند.

پ) زیان های اقتصادی: گاهی حشرات نه تنها به محصول اصلی بلکه به ممکن است به مواد اطراف نیز صدمه بزند و خسارات سنگینی به بار آورد.

ج) زیان های بهداشتی: آغات انباری میکروب های موجود در محیط را منتشر می کند و از این راه باعث عفونت، مسمومیت ها و سایر مشکلات بهداشتی می شود. همچنین تماس پوست با ضایعات حشرات موجب عوارض پوستس و حساسیت می شود. استنشاق هوای آلوده به پولک ها و اجزای اندام های حشرات گاهی موجب آلرژی در افراد مستعد می شود.

در بسیاری از کشور ها و از جمله ایران، مهمترین گونه های آفات انباری عبارتند از:

 

- شپشه گندم: حشره ای به طول ۳ تا ۴.۵ میلی متر به رنگ قهوه ای روشن تا تیره و حتی مایل به سیاه که به گندم حمله می کند و با خرطوم خود حفره هایی به عمق ۱ تا ۱.۵ میلی متر در آن ایجاد کنند و با تخم گذاری حشره ماده در آن، حفره را با ماده ای صمغی که از دهان خود ترشح می کند پوشانده و رها می کند. تخم ها در حدود ۲۷ درجه سانتی گراد و ظرف مدت حدود یک ماه به تکامل می رسند.

 

شپشه برنج : این حشره در مقایسه با شپشه گندم، کوچکتر و طول آن حدود ۲ تا ۳.۵ میلی متر است و روی بال پوش های آن دو عدد لکه ی قهوه ای مایل به نارنجی براق مشاهده می شود. این حشره به گندم، برنج، چاودار، ذرت‌، جو، ارزن، یولاف و حبوباتی مانند نخود، سویا، بلوط خوراکی، پنبه دانه و... حمله میکند. حشره ماده ۵تا۸ ماه عمر می کند و در این مدت حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ تخم می گذارد. در شرایط مساعد و دمای حدود ۲۸ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۷۰ درصد ۶ تا ۸ نسل تکثیر می شود.

 

سوسک استرالیایی گندم: نام دیگر این حشره سوسک کشیش است. حشره ای به طول ۲.۵ تا ۳ میلی متر به رنگ قهوه ای سوخته و ۱۰۰ درصد انباری است یعنی در خارج از انبار فعالیت ندارد. دمای رشد آن حدود ۲۸ درجه سانتی گراد است. حشره ماده در هر دوره حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ تخم گذاشته و در سال ۴ تا ۵ نسل تکثیر می کند. هدف این سوسک غلات است و در صورتیکه غلات در دسترس نباشد به سایر مواد غذایی حمله می کند.

شپشه آرد: از این حشره دو گونه متفاوت به نام های  تری بولیوم کاستانوم که در مناطق گرمسیری و تری بولیوم کونفوزوم که در دما های پایین تر زیست می کند مشاهده شده است. این حشره در هر دوره ۳۰۰ تا ۶۰۰ گذاشته و دوره تکامل آن ۷ تا ۱۲ هفته است. این حشره از دانه های آسیب دیده به وسیله سایر حشرات و یا دانه های شکسته برای تغذیه و تخم گذاری استفاده می کند. محل فعالیت این حشره بیشتر در آسیاب ها است و آلودگی به این حشره باعث تغییر بو و رنگ فرآورده می شود.

پروانه آرد: مجموعه دوره تکامل این حشره در دمای محیط حدود سه ماه است و در هر دوره ۵۰ تا ۵۰۰ عدد تخم می گذارد. این حشره برای تغذیه خود به دانه های کامل، خرد شده و شکسته مانند بلغور، ماکارونی، نان، سبوس، برنج و خشکبار، حبوبات و بیسکویت حمله می کند.

روش های جستجو آفات انباری

یکی از اصول مهم تشخیص آفات انباری شناخت بیولوژی این آفات و چگونگی عکس العمل آن ها در برابر عوامل مختلف است. بنابراین افرادی که با انبار های مواد غذایی سر و کار دارند لازم است اطلاعات کافی داشته باشند.

روش های تشخیص آفات انباری به دو دسته تقسیم می شوند.

الف) روش های مستقیم:

  • جستجوی حشرات و لارو آن ها روی کیسه ها و گونی ها
  • مشاهده حشرات مرده
  • تکان دادن کیسه ها: اگر کیسه های حاوی محصول را تکان دهیم و سپس برای 10 تا 20 دقیقه به حال خود قرار دهیم؛ در صورت آلوده بودن حشرات برای فرار به سطح می آیند. اگر این عمل در جای تاریک صورت گیرد مناسب تر است.
  • قرار دادن قطعات چوب یا مقوا بین بسته ها
  • اسپری کردن برخی مواد شیمیایی
  • گرفتن حشرات
  • دستگاه مکنده
  • رنگ کردن دانه های مشکوک با رنگهای بیولوژیکی

ب) روش های غیر مستقیم:

  • اندازه گیری دمای هوای داخل انبار یا بسته ها: هر چه میزان آلودگی بیشتر باشد دما هم بالاتر می رود.
  • اندازه گیری گاز کربنیک هوای انبار: در صورتی که محصول آلوده به میکروب ها باشد مقدار گاز کربنیک هوای انبار زیادتر می شود. بنابراین با در دست داشتن استاندارد استاندارد های گاز کربنیک در حالات مختلف می توان به وجود آلودگی پی برد.

حشره زدایی

با توجه به ابعاد زیان های آلودگی به آفت های انباری لازم است به هر شکل ممکن از گسترش آن جلوگیری کرد. امروزه از روش های فیزیکی، شیمیایی و بیولویکی استفاده می شود.

الف) روش های شیمیایی: 

  • استفاده از حشره کش های گازی:
  • فسفین: گازی بی رنگ و با بویی شبیه بوی سیر است که به علت داشتن وزن مولکولی کم و نقطه جوش خیلی پایین، قابلیت انتشار و نفوذ سریع دارد و به راحتی در توده غلات نفوذ می کند و بر روی حشرات اثر کشندگی زیادی دارد و گفته می شود برای سلامت انسان خطری ندارد.از این گاز می توان برای حشره زدایی مواد غذایی خشک مانند غلات، حبوبات،  میوه های خشک و انواع بذر استفاده کرد.
  • حشره کش هایی که از راه تماس جلدی مؤثرند: این دسته شامل چند حشره کش هستند که مهمترین آن ها عبارتند از:
  • پای رترین: ماده است که برای بسیاری از آفات انباری به ویژه بالغین آن ها سمی است و برای پستانداران کم ضرر است. محلول 0.5 درصدی آن در نفت سفید شده برای حشرات بالدار کاملا مؤثر است.
  • مالاتیون: از این سم برای برای پیشگیری از آلودگی و هم برای حشره زدایی استفاده می شود و بر روی آفات انباری اثر خوبی دارد. در محیط قلیایی و روی بتون اثر سمی آن از دست می رود. همچنین بالا بودن دما و رطوبت بهر باعث کاهش تاثیر آن می شود.

برای مبارزه با مورچه یکی از راه های زیر استفاده می شود:

  • تعمیر و نفوذ ناپذیر کردنسوراخ ها و شکستگی
  • ریختن پارافین یا آب جوش در لانه مورچه ها
  • استفاده از سموم مجاز مانند فنیتروتیون
  • نظافت مرتب محل و جمع آوری باقیمانده های غذاییی بدون بسته بندی

شرکت PLK جهت رفع مشکلات در این زمینه با کادر کارآمد و متخصص، آماده همکاری با شما می باشد.

ارتباط با ما:

  • 09135811531
  • 03432463437
  • plkfood.ir

منبع: پایان، رسول. بهداشت و ایمنی کارخانجات در صنایع غذایی. 1394